کد مطلب:3963 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

علت تفاوت انسان ها در چيست؟ چرا خداوند بعضي ها را از نظر مالي در فقر و بعضي ها را در ثروت آفريده است؟ اگر خداوند عادل است پس اين همه تفاوت در بين انسان ها در چيست؟ چرا بعضي انسان ها زشت صورت و بعضي زيبا ميباشند؟

عدل به معني واقعي كلمه يعني قرار دادن هر چيزي در جاي خودش، بنابراين هرگونه انحراف و تجاوز و دست درازي به حقوق ديگران خلاف اصل عدل است. 1

از اصول مسلم اعتقادي هر مسلمان شيعه مذهبي اعتقاد به عدل خداوند رحمان است و اين بدان معناست كه خداوند هيچ نوع ظلم و بي عدالتي به مخلوقاتش روا نمي دارد و به عبارت ديگر آنچه از جانب خداوند بر بندگانش و ساير موجودات مي رسد خير محض است واگر در عالم هستي يكسري نابسامانيها و مشكلات و نواقصي به ظاهر وجود دارد اكثر آنها نتيجه عملكرد بد و دور از عدالت خود انسان ها است.

اما ازتفاوتها : بخشي از تفاوتهاي جسمي و روحي و ظاهري مردم با يكديگر به علت اختلافات طبقاتي و ظلمهاي اجتماعي و يا سهل انگاري هاي فردي است. و مطابق با نظام آفرينش نتيجه و عكس العمل و عملكرد انسان است (همچنانكه آتش مي سوزاند) ندارد. اما بخشي ديگر از تفاوتها طبيعي است ولازمه نظام آفرينش است. في المثل اگر تمام سلولهاي بدن انسان يكنواخت و شبيه هم آفريده مي شد،دور از حكمت خالق جهان بود و عدالت خداوند كه به معناي قرار دادن هر چيزي در محل مناسب خود مي باشد، ديگر معنا نداشت، چرا كه اگر تمام سلولهاي بدن ظريف آفريده مي شد همانند سلولهاي چشم و يا مغز و يا اگر خشن و غير قابل انعطاف بودند همانند سلولهاي استخواني، كارايي كافي را براي انجام وظايف مختلف نداشتند. بلكه حكمت الهي حكم مي كند بدن از دسته سلولهاي مختلف كه هر كدام عهده دار وظيفه اي خاص هستند تشكيل شده باشد. بوجود آمدن يك جامعة كامل نيز نيازمند استعدادها و ذوقهاي مختلف و نيز افرادي با تفاوتهاي جسماني مي باشد. اگر روزي برسد كه همه انسانهاي روي



خواهند بود. همه به يك سو حركت مي كنند، يك پست را مي طلبند، يك نوع غذا را دوست دارند ويا يك كار واحد را مي خواهند، ديگر اختيار و انتخاب معني ندارد چرا كه اينها از فروعات اختلاف و تنوع هستند. مسلم است كه عمر چنين زندگي كوتاه بود اگر هم دوامي داشته باشد خسته كننده و بي روح و يكنواخت خواهد بود. بنابراين لازمه حفظ نظام جامعه بشري و پرورش استعدادهاي مختلف، وجود تفاوت در زمينه هاي مختلف در ميان انسان ها و حتي ساير موجودات است.2

گاهي تفاوتها به خاطر امتحان افراد بشر است قرآن كريم در سورة انعام آيه 165 مي فرمايد :

- هوالذي جعلكم خلائف الارض رفع بعضكم فوق بعض درجات ليبلوكم في ما آتاكم ان ربك سريع العقاب و انه لغفور رحيم.

او كسي است كه شما را جانشينان خود در زمين قرار داد و بعضي را بر بعضي ديگر، درجاتي ، برتري داد تا شما را به آنچه در اختيارتان قرار داده بيازمايد مسلماً پروردگار تو سريع الحساب و آمرزدنده است.

طبق اين آيه كريمه تفاوتهاي ذاتي ميان انسانها از حيث استعداد، هوش، زيبايي، سلامت جسماني و قدرت بدني و ساير تفاوتها وسيله اي است براي آزمايش بندگان خدا.

گاهي فقر و بيماري و يك سري اموري كه به ظاهر شر هستند به سبب عملكرد خود انسان است. مثلاً تن به كار نميدهد، بدنبال تحصيل علم نمي رود در نتيجه فقير و بيچاره و نادان باقي مي ماند، ويا غذايي كه نبايد بخورد ميخورد،حرام و حلال خدا را رعايت نمي كند ويا در زندگي اصول بهداشتي را رعايت نمي كند، آنگاه گرفتار بيماري و يا فرزندان بيمار و عليل مي گردد. اين گونه امور كه مقصر اصلي خود انسان است ارتباطي به عدل خداوند ندارد بلكه نقش خودمان را دراين ميان ناديده گرفته ايم ولي جهت آنرا به حساب خدا نمي گذاريم.

قرآن مجيد مي فرمايد : و ما اصابكم من مصيبه فبما كسبت ايديكم 3

هر سختي و مصيبتي كه به شما مي رسد بخاطر كارهايي كه با دست خودتان انجام داده ايد (اين خود شما هستيد كه عامل پيدايش ناگواريها هستيد)

نكته مهم و قابل توجه آن است كه فقر و بيماري و زشتي و امثال آن ذاتاً شر نيستند و غنا و ثروت و تندرستي و زيبايي و امثال آن هم ذاتاً خير نيستند بلكه آنچه موجب مي شود امور دسته اول شرو امور دسته دوم خير محسوب شوند جهت گيري و طرز تفكر ما انسان ها در برابر آنها است. اگر فقر و يا نازيبايي يك فرد موجب رشد فكري و محرك او براي تلاش بيشتر و بهره گيري از ديگر تواناييهايش گردد آيا اين فقر بد است؟ و اگر ثروت و زيبايي باعث تن پروري، عياشي، خيانت، جنايت و بي رحمي و خصوصاً تكبر و خود بزرگ بيني شود آيا اين ثروت و زيبايي خوب است؟

چه بسا زيبا روياني كه زيبايي آنها منشأ نكبت و بدبختي آنها گرديده و چه بسا افرادي كه از زيبايي بهره اي نداشته اند و همين زشتي صورت، عامل سعادت و نجات آنها از آلودگي ها و بدبختي ها گرديده است.4

گفته مي شود روزي نيوتن دانشمند معروف به جهت اينكه لباسهاي كهنه و مندرسي بر تن داشت لگد محكمي از همكلاسي ثروتمند خود دريافت كرد او تصميم گرفت از خود حمايت كند و پشت كار و جديت خود را در امور درسي به كار بسته و به آنجا رسيد كه مي دانيد.5

نتيجه بحث چنين شد كه :

- از اصول مسلم مذهب شيعه اعتقاد به عدل خداوند كريم است.

- خداوند حق هيچ مخلوقي را ناديده نگرفته است.

- لازمه نظام آفرينش وجود تفاوتها در ميان انسان ها و ساير موجودات است.

- تفاوت ها وسيله اي براي آزمايش انسان ها مي باشد تا به سبب آنها پاداش داده شوند ويا عقاب يابند.

- اموري كه به نظر ما شر محسوب مي گردند نيز ذاتاً شر نيستند بلكه در نهاد و درون بلاها،خيرها است.

- اموري كه به نظر ما خير محسوب مي گردند ذاتاً خير نيستند.

- دركنار هر كمالي و حسني، نقصي و دركنار هر نقصي و عيبي، حسني و كمالي وجود دارد.

- نقش انسان در سرنوشت خودش و در برخورداري ا زنعمت هاي الهي نبايد ناديده گرفت.

- آنچه شر است و معمولاً با تفاوت مشتبه مي شود تبعيض است.

- آنچه در نظام آفرينش ديده مي شود تفاوت است نه تبعيض. زيرا تبعيض يعني برتري دادن يك نفر بر ديگران در صورتي كه همه از هر نظر با هم مساوي باشند. مثلاً اگر همه دانش آموزان يك كلاس نمرة 20 بياورند و از ميان آنها يك نفر بعنوان بهترين دانش آموز انتخاب شود اين تبعيض است. اما اگر يكي 20 بياورد و ديگران نمرة زيز بيست، و اين فرد بعنوان دانش آموز ممتاز اعلام شود، تبعيض نيست بلكه اعلام يك تفاوت است كه اين تفاوت ناشي از عملكرد و تلاش مختلف دانش آموزان است.





1. تفسير نمونه،ج11،ص366

2. تفسير نمونه،ج1،ص312

3. شوري/30

4. عدل در جهان بيني توحيدي، محمد ري شهري

همان منبع